Kasama,
Kumusta? Pasensya na kung sa liham ko na lamang masasabi ang mga salitang hindi ko noon nabigkas sa harap mo—habang nariyan pa ako. Kung sakali mang iniisip mong wala ka lang sa akin, bayaan mong tunggaliin kita. Nagkakamali ka kung iniisip mong wala ka lang sa akin, o na wala akong pagtingin sa 'yo. Dahil maging ang hangin, batid ang lihim kong pagsinta.
Alam ng lansangan kung paano kita noon titigan at pagmasdan. Alam ng mga kasama kung paanong kumikinang ang aking mga mata habang nakatingin sa 'yong abala sa pagpapadaloy ng pulong noon. Saksi ang mga agiw at surot sa kubo ng mga magsasakang ating pinapakatan kung paano akong magiliw sa 'yo. Lahat yata sila, bukod sa akin, ay batid ang pagtingin ko sa 'yo. Ikaw na lamang ang hindi pa yata nakakapuna nito. Pasensya na kung 'di ko naibigay sa 'yo ang paghahapag na karapat-dapat mo namang natamo.
Ngunit ngayong magkalayo na tayo—pumapagitan na sa atin ang mga ilog at kabundukan—batid kong nanghihinayang ka. Lalo na at nababatid ko sa iyong mga sulat ang pangungulila mo sa akin. Humingi ka pa ng patawad kung bakit hindi mo nasabi sa akin nang harapan ang nararamdaman mo rin. Pero huwag kang mag-aalala, kahit wala kang nasabi katulad ko, hindi ka naman nagkulang sa pagpaparamdam noon. Kaya huwag ka na sanang manghinayang o parusahan ang sarili. Wala kang dapat ikahingi ng tawad. Dahil isa lamang ang tiyak: nangungulila rin ako sa mainit ninyong yakap. Sapagkat dito, yakap ng pangamba ang bumabalot sa akin sa tuwing malamig ang gabi. Ngunit huwag kayong mag-alala, hindi naman ako pinababayaan ng masa.
Sana, huwag ka nang manghinayang pa. Ngunit tama ka rin naman sa huli mong liham. Na baka kaya wala akong nasabi noon ay dahil ayokong maging bida ng mga sining na lilikhain mo. Tama kang hindi ko nais maging isang paraluman. Ni maging lakambini ng lahat ng lilikhain mo. O maging rason ng bawat piyesa at kantang pandigmang iluluwal mo. Batid natin pareho na hindi tayo mabubuhay ng mga awit ng panliligaw. Kaya kasama, hiling ko, lumikha ka ng mga awit na magagawang kalabanin ang mga pasista. Ang hawak mong gitara, gawin mo sanang armas-pandigma. Umawit ka ng mga awiting mapagpalaya. Lumikha ka ng mga awit na makakasama ng mga kasama sa gabing puro pangamba at lamig. Ang iyong himig ay para sa masang ating iniibig. Maging musikero kang lilikha ng mga awit ng tagumpay.
Hindi ko nais mailagay sa pedestal, at ikaw, higit kanino man, ay batid na batid ang bagay na iyan. Kagaya mo, isa lamang akong tao. At bagama't may pagkakataong ninais kong tanggapin ang alok mo, batid ko ring hindi ako nararapat maging paraluman ng kahit na sino. Sapagkat para sa akin, mas dapat alayan ang masa at ang isinusulong nating digma. Iyan ang dapat na maging sentro ng mga likhang-sining natin. Sila ang nararapat na ma-imortalisa.
Ganoon ka rin naman, palagay ko. Sasabihin mong huwag ko sanang hayaang boses mo, na minsang pumukaw sa akin habang nagsasalita ka sa lansangan, ang maging tagatulak ko upang makalikha ng awit. Sasabihin mong huwag kong tulaan ang mga mata mo, kung paanong kahit walang sinasabi ang iyong mga labi, laksa-laksa namang emosyon at salita ang sa iyong mga mata'y namumutawi. Ipapaalala mo ring mas nararapat kong tulaan kung ano ang tinatanaw ng mga ito—ang nais nating makamit na tagumpay.
Kaya naman, kasama, lumikha ka ng mga awit at tulang para sa masa. Hindi nila kailangan ng mga likhang-sining na may kinalaman sa pagsungkit mo sa buwan o mga tala. Hindi nila kailangan ng matatamis at mabubulaklak na salita. Sawa na sila sa ganiyan sapagkat diyan na sila sinanay ng estado. Manhid na sila sa mga pangakong walang laman. Kaya naman, tumaliwas ka. Lumikha ka ng sining na hindi na kailangan ng mga metapora. Ilahad mo na nang direkta. Nang tahasan. Nang walang pag-aalinlangan. Iyan ang kanilang kailangan.
Kaya sana, maunawaan mo kung bakit hindi ko matatanggap ang alok mong maging sentro ng iyong sining. At alam kong ganoon ka rin sa akin. Ngunit sana, bayaan mong ako ang iyong maging kapiling sa mga sining na kakathain. Bayaan mong ako ang iyong maging kasama sa pagpapanday ng isang lipunang tunay na malaya.
At hindi man tayo naging matapang para tumaya sa nararamdaman nating dalawa, panatag pa rin akong malamang kasabay kitang humakbang patungo sa lipunang tunay na malaya. Sapat nang naging matapang tayong dalawa para sa bayan, para sa masa.
Hanggang sa tagumpay,
iyong kasama (sa buhay, sa pakikibaka)
